Oplossingsgericht Coachen - De basis

Kijkend naar coaching en dan voornamelijk coaching gericht op het verbeteren van lifeskills en andere aanverwante zaken heb ik veel gehad aan mijn opleiding Toegepaste Psychologie. Skills die ik heb geleerd in vakken als gespreksvoering komen terug in mijn dagelijkse praktijk. Voor wat betreft mijn visie op coaching heb ik het meeste gehad aan een vak dat aandacht besteedde aan de theorie van het Oplossingsgerichte Werken. Ik wil jullie graag meenemen in mijn vertaling van deze visie naar de topsportsetting.

Coaching dient erop gericht te zijn een sporter comfortabel en snel van punt A naar punt B te laten komen. Comfortabel is natuurlijk niet altijd mogelijk, er zijn altijd hobbels in de weg, wel kan ervoor gezorgd worden een proces zo comfortabel mogelijk te laten verlopen. Verder dient gestreefd te worden naar het kort houden van het losse traject. Het traject stopt wanneer de sporter het vertrouwen heeft dat hij of zij het nieuw aangeleerde gedrag zelf kan uitvoeren.

De sporter moet altijd centraal staan in de coaching. Het ‘project’ is iets waar de coach en de sporter samen aan werken. Het project moet leiden tot de ‘bestemming,’ een einddoel. Die bestemming is volledig eigendom van de sporter. De coach heeft een adviserende en suggestieve rol in het proces van de sporter. De coach gaat ervan uit dat de sporter zijn eigen ideeën heeft over de ‘bestemming’ en het proces naar die bestemming toe. Daarnaast gaat de coach ervan uit dat de sporter ook de beschikking heeft over de vaardigheden en het gereedschap die hem of haar kunnen helpen in dat proces.

Een ander belangrijk uitgangspunt in coaching van sporters zou moeten zijn dat het ten alle tijden focust op de toekomst. Wanneer men zich richt op de toekomst, zorgt dat voor ‘hoop.’ Hoop is onmisbaar in een proces van verandering, het maakt het proces levendiger, het zorgt voor creativiteit en het zorgt voor enthousiasme. Wanneer de coach en de sporter zich op de toekomst richten is het meer aannemelijk dat de gesprekken over oplossingen zullen gaan in plaats van over problemen.

“Praten over problemen, creëert problemen. Praten over oplossingen, creëert oplossingen.”

Grondbeginselen Oplossingsgericht Coachen

Wat wellicht helpt in het beschrijven van de visie, is het omschrijven van de grondbeginselen van deze manier van coaching;

Als het werkt, laat het dan zo

De coach moet altijd uitzoeken wat er al werkt voor de sporter, ook al is het maar een klein beetje en werkt het af en toe. Daarnaast probeert de coach nooit iets te repareren wat al werkt. Als een sporter niet klaagt over iets wat jij als coach misschien als problematisch ziet, kan je er beter niet direct een probleem van maken.

Als iets ooit effect heeft gehad, doe het dan vaker

Als de sporter of de coach merkt dat iets werkt voor de sporter, probeer dan mogelijkheden te zoeken om datgene te herhalen. Het is van belang om goed te onderzoeken hoe het kan dat bepaalde dingen al werken, zodat de sporter deze dingen kan herhalen. Laat de sporter nadenken over wat hij al doet wat effectief is, de sporter zal zich hierdoor positiever en zelfverzekerder voelen.

Als iets niet werkt, doe het dan anders

Sporters hebben soms de neiging om aan te geven dat ze alles al hebben geprobeerd, of; “Ik heb het gevoel dat ik maar rondjes blijf draaien en steeds op hetzelfde uitkom.” Het kan best zijn dat de sporter echt al heel erg veel heeft geprobeerd om zijn gedrag te veranderen. Denk er dan eens aan om iets nieuws te proberen. Stel de sporter eens de vraag; weet je eigenlijk ook wat je niet moet doen? Het is namelijk net zo belangrijk om te weten wat je niet moet doen als wat je wel moet doen. Onderzoek wat de sporter doet wat niet werkt. Om iets anders te doen, moeten we proberen om buiten de huidige kaders te treden. Op die manier kan de coach proberen om met de sporter een patroon te doorbreken.

Verandering is constant en onvermijdelijk

De mens zou het liefst zien dat zijn of haar leven stabiel en voorspelbaar is, echter is er voortdurend sprake van verandering. Die verandering is er altijd en we kunnen die verandering niet voorkomen. We zijn als mens vandaag al niet meer diezelfde mens als die we gisteren waren, wellicht hebben we in de tussentijd iets geleerd of ervaren en zorgt dat ervoor dat we zijn veranderd.

Als coach kunnen we dus ook op zoek naar kleine veranderingen die de sporter al heeft geprobeerd aan te brengen in zijn of haar leven om dichterbij zijn of haar doelen te komen. Soms zijn sporters zich helemaal niet bewust van die kleine stappen die zij al hebben gezet.

Onze taak als coaches, als we inderdaad inzien dat verandering onvermijdelijk is, is om samen met de sporter op zoek te gaan naar positieve veranderingen zodat daarop voorgebouwd kan worden.

De toekomst is onderhandelbaar en wordt geschapen

Wat er in het verleden van de sporter ook gebeurd is, of wat de sporter ook heeft gedaan in het verleden, het is belangrijker om uit te zoeken wat hij of zij nog wil doen. Veel mensen gaan ervan uit dat als iemand zich altijd op een bepaalde manier heeft gedragen, hij of zij dat in de toekomst ook zal doen.

Als coach is het van belang dat de basisgedachte is dat elke sporter kan veranderen, ook al was het gedrag in het verleden niet positief. Sporters zijn geen slaaf van hun verleden. De sporter kan vandaag een keuze maken of beslissingen nemen met betrekking tot de toekomst, ook als de situatie tot vandaag niet positief was.

Kleine oplossingen kunnen leiden tot grote veranderingen

Over het algemeen wordt gedacht dat grote en complexe zaken ook grote veranderingen vragen die veel tijd in beslag nemen. Dit vooruitzicht kan ervoor zorgen dat een sporter opziet tegen de energie die het gaat kosten om die verandering tot stand te brengen. Het is belangrijk om de sporter in te laten zien dat het vooral gaat om het zetten van een eerste stap, elke klein stap zorgt ervoor dat de sporter dichter bij zijn of haar doel komt. Veel kleine oplossingen en veranderingen maken het overzichtelijker en kunnen uiteindelijk gezamenlijk zorgen voor het behalen van doelen.

Problemen en oplossingen zijn niet altijd direct aan elkaar gerelateerd

De eerste gedachte bij lezen van bovenstaande zal vaak zijn dat het niet als logisch klinkt. Volgens ons als mensen moet er een logisch en duidelijk verband zijn tussen problemen en de oplossingen. Vaak is dat ook zo. Soms is het echter zo dat oplossingen keer op keer niet lijken te werken, dan kan het een oplossing zijn om iets compleet anders te proberen. Met compleet anders kan zelfs worden bedoeld dat een oplossing bijna bizar lijkt. Soms werkt iets idioots beter dan een logische en redelijke oplossing.

Geen enkel probleem doet zich de hele tijd voor

Er is geen probleem dat altijd aanwezig is voor de sporter. Op iedere problematische situatie zijn uitzonderingen te vinden voor de sporter. Wanneer iemand zich bijvoorbeeld slecht kan focussen, is het vaak zo dat er situaties denkbaar zijn waarin diezelfde sporter zich wel kan focussen.

Uitzonderingen kunnen bijvoorbeeld te maken hebben met volgende zaken;

• Locaties

• Rollen

• Taken

• Mensen

• Momenten

De coach kan bijvoorbeeld een sporter begeleiden met wie hij of zij in de trainingen maar moeilijk kan communiceren. Echter kan het tegelijkertijd zo zijn dat de coach tijdens een teamuitje merkt dat de sporter wel goed communiceert. De coach zou ook kunnen zien dat de sporter wel gemakkelijk communiceert met medesporters. Als communicatie in dit geval als een belangrijke competentie wordt gezien, is het ook belangrijk om te zien dat er uitzonderingen zijn waarin het gewenste gedrag wel wordt gezien.

Wanneer de coach en sporter kunnen uitvinden wat de uitzonderingen zijn, dus wanneer de sporter al gewenst gedrag laat zien, kan de sporter ook bedenken wat hij of zij anders doet in deze situaties. Dit kan helpen met het gedrag in de situaties waarin het gedrag nu nog moeilijk te vertonen is. We moeten ervan uit blijven gaan dat de sporter de oplossing al heeft maar nog niet weet hoe hij de oplossing moet vinden in bepaalde situaties.

Stel vragen, vertel niet wat te doen

Vragen stellen is het belangrijkste communicatie-element wat we bezitten in coaching. Als we leren om de juiste vragen te stellen zullen we sporters nauwelijks antwoorden in de mond leggen en zullen we de sporter ook niet direct confronteren met zaken.

Geef complimenten

De coach dient de sporter altijd te laten zien wat er al goed gaat en daarnaast ook te erkennen hoe moeilijk het is om veranderingen te bewerkstelligen. Als de coach dit doet, zorgt dat voor een aanzet tot verandering bij de sporter en daarnaast geeft het een blijk van betrokkenheid van de coach. Complimenten kunnen hetgeen wat er al goed gaat benadrukken en bevestigen.